İlk olarak 2000'li yılların başında Rize'nin İyidere ilçesi ve ardından Trabzon'un Of ilçesinin sahil kesimlerinde görülen ve yaklaşık 15 yıldır önlenemeyen 'zıplayan kelebek' neredeyse bölgenin tamamında görülmeye başladı.
Trabzon'un Of ilçesi ile Artvin Hopa ve Kemalpaşa sahillerine kadar olan bölgede sahil kesimlerindeki bağ ve bahçelerdeki bitki ve meyvelerde görülen, kelebek görünümlü 'vampir böcek' bitki ve sebzeler ile meyvelerin yumuşak dokularına yapışarak, öz sularını emiyor ve kurumalarına neden oluyor.
Bilimsel adıyla 'Ricania Simulans' olarak anılan ve 'çok evreli kanatlı ve kelebeksi böcek' özsuyunu emdiği sebze ve meyvelerin kurumasına neden olurken, çıkardığı yapışkan atıklarla da olgunlaşan sebze ve meyveleri çürütüyor.
Havaların soğuk gitmesi nedeniyle bu yıl geç görülen ve artık bölgede sıklaşmaya başlayan, önce pamukçuk görünümüyle ortaya çıkan ve sonrasında vampir görünümlü zıplayan bir böcek haline dönüştükten sonra kelebek oluyor ve bu evreden sonra larvalarını bıraktıktan sonra ölüyor.
Yaşanan gelişmelerin ardından Çaykur ve bölgedeki bazı kurumlar 2010'da, böceğin yayılmasını önlemek amacıyla proje başlattı ama bu konuda hala önlem alınamadı.
Rize’nin ardından Hopa ve Trabzon’a yayılan böceğin sebze ve meyvelere verdiği zararlardan sonra genetik yapısını geliştirmesi de bölgede endişe yarattı.
Böceğin, yaklaşık 3 yıldır çay bahçelerine de zararlar vermeye başlaması üzerine Ziraat Odaları da girişim başlatırken Çaykur, 'resmi olarak' 2006’da tespit edilen böcekle ilgili Erzurum Atatürk Üniversitesiyle iş birliği içinde proje hazırladı.
Yıllardır bölgedeki Ziraat Odaları ve üreticileri tedirgin eden ‘Ricania Simulans’ isimli böceğin, Rize ile birlikte Artvin ve Trabzon'da da tüm sahil şeridi ile birlikte ardından iç kesimlerdeki tarım arazilerini de etkilemeye başladığı kaydedildi.
İlaç Üretilemedi
Yaklaşık 10 yıl önce Erzurum Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü tarafından inceleme altına alınan böceğin, yapıştığı bitkilerin özsuyundan beslenerek geliştiği ancak yapıştığı bitkinin gelişimine önemli ölçüde zarar verdiği tespit edildi.
İlk önce mısır ve fasulye gibi yumuşak bitkilerde etkili olan böceğin, genetik yapısının güçlenerek son 3 yıldır mandalina, çay ve meyve ağaçlarına da zarar verdiği belirlendi.
Bütün tedirginlik, araştırma ve şikayetlere karşın böcek için etkili olabilecek bir ilaç henüz bulunamadı.
Bölgede hiçbir tarım ilacı kullanılmadan üretimi sürdürülen yaş çaya zarar verebileceği ifade edilen ilaç kullanımı konusunda da endişeler dile getirilirken; böcekle ilgili zirai mücadele yöntemlerinin araştırılmasına da devam edildiği kaydediliyor.
Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç, böceğin 10 yılı aşkın süredir sebze ve meyveleri olumsuz etkilediğine dikkat çekerek, önlem alınamazsa bölge tarımının ciddi bir tehlike ile karşı karşıya kalacağını belirtiyor.
Kelebek İstilası
Son zamanlarda aynı zamanda bölgedeki diğer bir geçim kaynağı olan kivi bahçelerine de zarar verdiği belirlenen böceğin insan üzerinde ise olumsuz bir etkisine rastlanılmadı.
Yörede, çay, kivi, fındık, narenciye, diğer meyveler, sebzeler ve de dalı taze tüm ağaçları adeta sarmalayan ve zıplayarak ilerleyen kelebek, son olarak alerjik etkisiyle de şikayet konusu olmaya başladı.
Köylüleri çay ile sebze ve meyve bahçelerinde gezmekten adeta usandıran kelebek, son dönemde yığınlar şeklinde bulundukları bölgelerde, sebze ve meyvelerini toplamaya çalışan insanlara adeta saldırmaya başlarken, bazı insanlar vücudun açık kısımlarında kaşıntı ve şişlikler olduğunu kaydetmeye başladı.
Bundan 3 yıl öncesine kadar çaya zarar vermediği açıklanan fakat geçen zaman zarfında çay dahil bir çok ürüne zarar veren gri renkli kelebeğin, zarar verdiği alan ve ürün sayısı da artmaya devam ediyor.
Kelebek özellikle meyveler üzerinde jöle kıvamında siyah ve yoğun bir leke bırakırken, sebze ve meyveleri çürümesine de neden oluyor. Özellikle yaş çayın üçüncü sürgün döneminde etkili olan böcek, çayın yeni filizlerini yok ederek, çayda yüzde 60'a varan oranlarda zarar veriyor. Bu oran bazı sebze ve meyvelerde ise yüzde 80'e kadar çıkıyor.
Köylüler ve bölge halkı, böceğe karşı çeşitli karşımlar yapmaya çalışırken özellikle arı kuşları, ördek, tavuk ve kaz gibi kanatlıların da böcekleri yediği kaydediliyor.
Bakanlık Mücadele Başlattı Ama…
Bölgedeki bahçe ve tarlalarda zararlı olmaya devam eden 'vampir kelebek' için geçen yıl ise Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından çalışma başlatıldı.
Konuyla ilgili olarak uzman bir ekiple birlikti Rize’de bir araya gelen TAGEM Daire Başkanı Dr. Suat Kaymak, iki gün süren izlenimler sonucunda, "Amacımız Ricania Simulans’ın zarar verip vermediğini tespit etmek, yoğunluğunun ne kadar arttığını anlamak ve neler yapabileceğimizi belirlemekti. Biz biyoteknik, biyolojik yönlerden neler yapabiliriz bunu araştırıyoruz. Kimyasalı asla aklımıza getirmek istemiyoruz. Bu bağlamda kendi araştırmacılarımız ile projeler oluşturacağız. Kısa sürede bunun sonuçlarını üreticilerimizle paylaşmak istiyoruz" dese de bu konuda bugüne kadar herhangi bir ilerleme kaydedilmedi.
Yapılan incelemelerde böceğin çay bitkisine zarar vermediği tespit edilirken; 'hemiptera' familyasından dört iğneli sokucu emici ağız yapısına sahip bir böceğin, daha çok fasulye, salatalık ve kivi gibi bitkilerde taze sürgünleri tercih ettiği ve bitki öz suyu ile beslendiği için bahçelerde zararlı olduğu bildiriliyor.
